Gebelikten Korunma Yöntemleri Nelerdir?

Hamilelik istemeyen evli çiftlerin veya kaçamak ilişki yaşayanların korkulu rüyasıdır hamile kalmak! Bir anlık zevk, bilinçsiz ilişkiler, alınmayan tedbir ve sonrasında stres dolu bir süreç.. İstenmeyen hamilelikle karşı karşıya kalmamak için, ilişki sırasında gebelikten korunma yöntemleri mutlaka uygulanmalıdır.

Korunmadan yaşanan ilişki sonrasında oluşabilecek gebeliğin geçici olarak önlenmesine tıp dilinde “kontrasepsiyon” yöntem adı verilir. Bu uygulamadaki amaç, anne ve doğacak çocukların sağlıklı olması ve daha sonra çocuk sahibi olmak isteyen kadınlarda gebeliğin oluşmasını sağlamaktır.

Gebelikten korunma yöntemleri nelerdir?

Gebelikten korunma yöntemlerini genel korunma yöntemleri, doğal korunma yöntemleri ve cerrahi korunma yöntemleri olarak sınıflandırabiliriz.

DOĞAL KORUNMA YÖNTEMLERİ

Gebelikten korunma yöntemleri içinde en çok tercih edilen yöntem olmasına rağmen, bu yöntemlerin gebelik önlemedeki etkinlikleri azdır.

Doğurganlık Belirtilerine Dayalı Yöntemler

• Kadının doğurgan olduğu ve döllenmenin daha kolay olacağı yumurtlama dönemlerinin tespit edilerek bu süre içinde cinsel ilişkide bulunulmaması yöntemidir.
• Rahim ağzından gelen akıntının tipi ve miktarı, rahim ağzının düzeyinde ve sertliğindeki değişiklikler, vücut sıcaklığı değişimleri gibi faktörler değerlendirilerek kadın tarafından uygulanır.
• Emzirme, menopoz ve hormon kullanımı gibi dönemlerde doğurganlık belirtilerini saptamak zor olabilir.
• Hiçbir yan etkisi yoktur.
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korumaz!

Emzirme İle Korunma

• Doğumdan sonra, ilk altı ay boyunca anne, bebeğini sadece anne sütü ile sık aralıklarla, günde toplam en az 60 dakika süreyle emzirerek beslediği takdirde, annede yumurtlama gerçekleşmeyebilir. Bu durumda cinsel ilişki olsa dahi gebelik oluşmaz.
• Emzirme sırasında adet kanaması görülür, bebek beslenmesi için ek gıdaya geçilir ya da anne emzirmeyi keserse, bu yöntemin koruyuculuğu azalır.
• Emzirme ile korunmanın doğum sonrası geçen 6 aylık süreden sonra mümkün olmayacağı bilinmeli ve bu süre bitmeden mutlaka etkili bir biçimde gebelikten korunulmalıdır.

Geri Çekme (Dışarı Boşalma)

• Çiftlerin yaşadığı cinsel ilişki sırasında boşalma olmadan önce, erkeğin penisini kadının vajinasından çıkararak dışarıya boşalması yöntemidir.
• Bu yöntemin etkili olup olmayacağı tamamen yöntemi uygulayan kişiye bağlıdır, her çift bu yöntemi başarıyla uygulayamaz.
• Bu yöntemin doğru şekilde uygulanabilmesi için, cinsel ilişkiyi de olumsuz etkilememek şartıyla iki tarafın da bu konuda istekli ve kararlı olması gerekir.

GENEL KORUNMA YÖNTEMLERİ

Doğal korunma yöntemlerinden çok daha fazla etkilidir ve doğru bir şekilde kullanıldığı zaman, gebelikten korunma konusunda ciddi şekilde yararları vardır.

Kondom (Prezervatif)

• Erkekler tarafından kullanılmak üzere bir çeşit lastikten yapılmış çok ince ve esnek bir kılıftır.
• Cinsel ilişki sırasında, meni içindeki erkek sperminin kadın vajinasına geçmesini engeller.
• Doğru kullanıldığında oldukça etkilidir.
• Her cinsel ilişki için yeni ve daha önce kullanılmamış bir prezervatif kullanılır. Prezervatif erkeklik organına, kadının vajinasına hiç temas etmeden önce takılır. Boşalma sonrası organ gevşemeden çıkartılmalıdır.
• CİNSEL YOLLA BULAŞAN ENFEKSİYONLARDAN (HIV/AIDS, HEPATİT-B, FRENGİ, BEL  SOĞUKLUĞU, KLAMİDYA GİBİ) KORUR.
• Hiçbir yan etkisi yoktur.

Kadın Kondomu

• İnce, şeffaf, yumuşak plastikten yapılmış, uçları halka ile gerilmiş kılıf şeklinde bir araçtır.
• Cinsel ilişki öncesinde, kadının vajinasına yerleştirilir.
• Cinsel ilişki sırasında, meni içindeki spermlerin kadının vajinasına dökülmesini engeller.
• Spermisitle birlikte ve doğru kullanıldığında oldukça etkilidir.
• Her cinsel ilişkide yeni bir kadın kondomu kullanılmalıdır.
• Anne sütünü etkilemediği için emziren kadınlar da kullanabilir.
• CİNSEL YOLLA BULAŞAN ENFEKSİYONLARDAN (HIV/AIDS, HEPATİT-B,  FRENGİ, BEL SOĞUKLUĞU, KLAMİDYA GİBİ) KORUR.
• Hiçbir yan etkisi yoktur.

Rahim İçi Araç

• Rahim içine yerleştirilen küçük plastik bir araçtır. Bakır ve hormon içeren tipleri vardır.
• Döllenmeyi önler.
• Çok etkilidir.
• 10 yıla kadar koruyan bakırlı tipleri vardır.
• Kadının gebe olmadığından emin olunan herhangi bir zamanda uygulanabilir. Uygulama sırasında adetli olmak gerekli değildir.
• Çıkartıldığında hemen gebe kalınabilir.
• İlk aylarda lekelenme, adet miktarında artma veya adet süresinde uzamaya, adet sancısına neden olabilir.
• Anne sütünü etkilemediği için emziren kadınlar da kullanabilir.
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (HIV/AIDS, hepatit-B, frengi, bel soğukluğu,     klamidya gibi) korumaz.
• Kurallarına göre uygulandığında enfeksiyona neden olmaz.

Spermisitler (Sperm Yok Ediciler)

• Kadının vajinasına konularak uygulanan jel, fitil  ve köpüren tabletlerdir. Tabletlerin erimesi için cinsel ilişkiden 10 – 15 dakika önce vajinanın derinine uygulanmaları gerekir. Etkisini tam gösterebilmesi için cinsel ilişkiden sonra da en az 6 saat vajina hiçbir sebeple yıkanmamalıdır. Vajinanın doktor tarafından önerilmedikçe, herhangi bir sebepten yıkanması doğal korunmasını bozarak enfeksiyonların oluşma riskini artıracağından kesinlikle önerilmez.
• Erkek tohum hücrelerini vajina içinde etkisiz hale getirerek gebeliği önler.
• Doğru kullanıldığında oldukça etkilidir.
• Her cinsel ilişki için uygulama tekrarlanmalıdır.
• Anne sütünü etkilemediği için emziren kadınlar da kullanabilir.
• Bazı cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı koruyucudur.

Diyafram

• İnce lastikten yapılmış, rahim ağzını örten kubbe şeklinde bir araçtır.
• Erkek tohum hücrelerinin (sperm) hazneden (vajinadan, döl yolundan) rahme geçmesini engeller.
• Doğru kullanıldığında oldukça etkilidir.
• Cinsel ilişkiden önce yerleştirilir ve ilişkiden en erken altı saat sonra çıkarılır.
• Doğru kullanılırsa, aynı diyafram yıkanıp kurulanarak iki yıl süreyle kullanılabilir.
• Anne sütünü etkilemediği için emziren kadınlar da kullanabilir.
• Bazı cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı koruyucudur.

Hap ve Mini Hap

• Her gün düzenli alınması gerekir.
• Kadında  yumurtlama ve döllenmeyi engeller.
• Doğru kullanıldığında çok etkilidir.
• Adetin ilk beş günü içinde, tercihen ilk günü alınmaya başlanmalıdır.
• Adet öncesi gerginliği ve adet sancılarını önler.
• Rahim ve yumurtalık kanserlerine karşı koruyucudur.
• Adet kanamalarının miktarını azalttığından bu nedenle oluşabilecek kansızlığa karşı koruyucu etkileri vardır.
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (HIV/AIDS, hepatit-B, frengi, bel soğukluğu, klamidya gibi) korumaz.

Hap

• Kadında doğal olarak bulunan kadınlık hormonlarından ikisini  (östrojen ve progesteron) içerir.
• 35 yaş ve üstünde olup, sigara içen kadınlar hapla korunacaksa sigarayı bırakmalıdır.
• Anne sütünün miktarını azalttığı ve yapısını değiştirdiği için emzirirken kullanılmaz.

Mini Hap

• Kadında doğal olarak bulunan kadınlık hormonlarından yalnızca birini (progesteron) içerir.
• Anne sütünü etkilemediği için emziren kadınlar da kullanabilir.

Aylık İğne

• Düzenli olarak ayda bir kez, kas içine enjeksiyonla uygulanır.
• Kadında doğal olarak bulunan kadınlık hormonlarından ikisini  (östrojen ve progesteron)içerir.
• Yumurtlama ve döllenmeyi engeller.
• Doğru kullanıldığında çok etkilidir.
•  Adetin ilk yedi günü içinde tercihen ilk günü uygulanır.
•  35 yaş üstünde ve sigara içen kadınlar sigarayı bıraktıklarında kullanabilirler.
•  Anne sütünün miktarını azalttığı ve yapısını değiştirdiği için emzirirken kullanılmaz.
•  Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (HIV/AIDS, hepatit-B, frengi, bel soğukluğu,klamidya gibi)  korumaz.

Üç Aylık İğne

• Düzenli olarak üç ayda bir, kas içine enjeksiyonla uygulanır.
• Kadında doğal olarak bulunan kadınlık hormonlarından yalnızca birini (progesteron) içerir.
• Yumurtlama ve döllenmeyi engeller.
•  Doğru kullanıldığında çok etkilidir.
•  Adetin ilk yedi günü içinde tercihen ilk günü uygulanır.
•  Ara kanamaları olabilir ve uzun kullanıldığında kullanım sırasında adet görülmeyebilir.
•  Anne sütünü etkilemediği için emziren kadınlar da kullanabilir.
•  İğneler kesildikten sonra, tekrar gebe kalmak, ortalama dokuz ay gecikebilir.
•  Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (HIV/AIDS, hepatit-B, frengi, bel soğukluğu, klamidya gibi) korumaz.

CERRAHİ KORUNMA YÖNTEMLERİ

Diğer gebelikten korunma yöntemlerinden daha farklıdır. Bu yöntemde cerrahi müdahale gerekir ve korunma konusunda en etkili yöntemlerdir.

Deri Altı Kapsülleri

• Kolun iç kısmına yerleştirilen ve kibrit çöpü büyüklüğünde silikon çubuklardır.
• Kadında doğal olarak bulunan kadınlık hormonlarından yalnızca birini (progesteron) içerir.
• Yumurtlama ve döllenmeyi önler.
• Türüne göre üç ya da beş yıl boyunca gebelikten korur.
• Çok etkilidir.
• Gebelik şüphesi olmayan herhangi bir günde, tercihen adetin ilk yedi günü içinde uygulanır.
•  Adet kanaması miktarında azalma, ara kanamalar ve lekelenmeye neden olabilir.
•  Anne sütünü etkilemediği için emziren kadınlar da kullanabilir.
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (HIV/AIDS, hepatit-B, frengi, bel soğukluğu, klamidya gibi) korumaz.

Rahim İçi Araç

• Rahim içine yerleştirilen küçük plastik bir araçtır. Bakır ve hormon içeren tipleri vardır.
• Döllenmeyi önler.
• Çok etkilidir.
• 10 yıla kadar koruyan bakırlı tipleri vardır.
• Kadının gebe olmadığından emin olunan herhangi bir zamanda uygulanabilir. Uygulama sırasında adetli olmak gerekli değildir.
• Çıkartıldığında hemen gebe kalınabilir.
• İlk aylarda lekelenme, adet miktarında artma veya adet süresinde uzamaya, adet sancısına neden olabilir.
• Anne sütünü etkilemediği için emziren kadınlar da kullanabilir.
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (HIV/AIDS, hepatit-B, frengi, bel soğukluğu,     klamidya gibi) korumaz.
• Kurallarına göre uygulandığında enfeksiyona neden olmaz.

Kadında Tüplerin Bağlanması

•  Artık çocuk istemeyen çiftlerde, kadınların yumurtalık kanallarının/tüplerin ameliyatla  bağlanmasıdır.
• Tüpler bağlandığı için yumurta, erkek tohum hücresi (sperm) ile karşılaşmaz. Böylece  döllenme engellenir.
• Gebelik şüphesi olmayan herhangi bir zamanda, kadın evli ise kendisinin ve eşinin yazılı onayı ile yapılır.
• Çok etkilidir.
• Cinsel arzu, yeterlilik ve doyumda, adet kanamalarında hiçbir değişikliğe yol açmaz.
• Hastanede yatmayı gerektirmez.
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (HIV/AIDS, hepatit-B, frengi, bel soğukluğu, klamidya gibi) korumaz.

Erkekte Kanalların Bağlanması

• Artık çocuk istemeyen çiftlerde, erkeklerin tohum (sperm) kanallarının bağlanmasıdır.
• Kanallar bağlandığı için erkek tohum hücreleri (spermler)  boşalma sıvısına geçmez. Böylece döllenme engellenir.
•  Koruyuculuğun başlaması hemen gerçekleşmez. İlk 20 boşalmada ya da yaklaşık 3 ay süreyle kondom (prezervatif, kılıf) gibi ek bir yöntem kullanılmalıdır.Çok etkilidir.
• Cinsel arzu, yeterlilik ve doyumda, erkeklik organının sertleşmesinde hiçbir değişikliğe yol açmaz.
• Erkek evli ise kendisinin ve eşinin yazılı onayı ile yapılır.
• Cilt kesilmeden ve dikişsiz olarak yapılabilir. Hastanede yatmayı gerektirmez.
•  Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (HIV/AIDS, hepatit-B, frengi, bel soğukluğu, klamidya gibi) korumaz.

Bu korunmaların yanısıra, acil korunma yöntemleri de vardır. Gebelikten korunma yöntemleri arasında çok fazla tercih edilen bir yöntemdir. Korunmasız bir şekilde cinsel ilişkiye girdiyseniz veya korunurken beklenmedik bir gelişme olduysa, acil yöntem diye isimlendirilen bu yöntemi vakit geçmeden kullanabilirsiniz. Bunun için cinsel ilişkiden sonraki ilk 72 saat (3 gün) içinde aile planlaması hizmeti sunan bir sağlık kuruluşuna başvurmalısınız. 12 saat arayla, 2 kez olmak üzere, doktorunuz tarafından belirlenen adette hap içerek ya da 5 gün içinde rahim içi araç uygulanarak korunabilirsiniz. İlişki sonrası hap kullanmanın kadının adet düzeninde önemli etkisi olacağından, bu yöntem sık sık kullanılmamalıdır. Ancak beklenmedik durumlarla (prezervatif yırtılması, doğal yöntem kullanırken hata, hapın unutulması, tecavüze uğrama vb.) karşılaşıldığında, doktor kontrolünde kullanılabilir.

Acil Korunma Yöntemleri Nasıl Kullanılır?

Gebelik için önlem alınmadan gerçekleşen cinsel ilişkiden sonra, istenmeyen gebelikleri önlemek için, gebelikten korunma yöntemleri için aşağıdaki seçeneklerden biri uygulanabilir.

Hap kullanma seçeneği

İlişkiden en kısa süre sonra fakat 72 saat dolmadan

1- Düşük dozlu doğum kontrol hapları:
30 mcgm ethinylestradiol150 mcgm Levonorgestrel

veya

30 mcgm ethinyl estradiol

300 mcgm Norgestrel içeren doğum kontrol hapları

2- Yüksek dozlu doğum kontrol hapları:
50 mcgm ethinyl estradiol250 mcgm Levonorgestrel

veya

50 mcgm ethinyl estradiol

500 mcgm Norgestrel içeren doğum kontrol hapları

DİKKAT! Doğum kontrol hapları farklı miktarlarda hormon içerir ve buna bağlı olarak acil korunma için kullanılabilecek miktarlar değişir. Yukarıdaki dozajlara göre ve doktor tavsiyesine göre kullanılmalıdır.

Rahim İçi Araç (spiral) Seçeneği

İlişkiden sonraki ilk beş gün içinde bir sağlık kurumuna başvurup, Rahim İçi Araç uygulaması istenebilir.

Rahim İçi Araç uygulamasıyla acil olarak korunmak için adet görmüş olmak gerekli değildir. Ancak korunmasız ilişkiden önceki günlerde gebe kalınmadığından emin olunmalıdır.

Yararlanılan Kaynak: bilkent.edu.tr